Po Dolinkach Podkrakowskich

Jaskinia Wierzchowska Górna (posiada trzy otwory wejściowe skierowane na północny zachód. Jaskinia ma złożony system korytarzy i komór. Praktycznie brak form naciekowych; posiada oświetlenie elektryczne. Długość trasy turystycznej wynosi 370 m, a czas zwiedzania to ok. 50 min. Łączna długość jej korytarzy wynosi 975 m. Temperatura powietrza w jaskini ok. 7,8°C. Hala Wielka Dolna znajdująca się w tej jaskini należy do największych na Jurze. Pierwsze wzmianki o jaskini pochodzą z 1853 roku. W II połowie XIX wieku obszar badany był przez Jana Zawiszę w latach 1871-1873 i Gotfryda Ossowskiego w latach 1884-1886) - Bębło (miejscowość położona jest w atrakcyjnym turystycznie miejscu na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej w jej części zwanej Wyżyną Olkuską, w sąsiedztwie Ojcowskiego Parku Narodowego. Wieś rozłożona jest na wierzchołkowych partiach wyżyny, przy drodze krajowej 94. Cały teren wsi wchodzi w skład Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie obejmującego piękne krajobrazowo doliny i wąwozy z licznymi skałami wapiennymi, jaskiniami, źródłami krasowymi i zabytkami kultury materialnej. Na terenie wsi Bębło znajdują się liczne ostańce skalne, aż 20 z nich uznane zostało za pomniki przyrody. Są to m. in. grupa skałek Tomaszówki, Dupna, skałki Łabajowa, Żytnia, Losek, skałki wierzchowinowe Klin, Osiczanka, skałki typu mury obronne Przy Górze, Polnik, skałka zboczowa typu baszta Dziurawiec. Na terenie wsi odkryto znaleziska z późnego paleolitu w schronisku skalnym w Żytniej Skale i na stanowisku otwartym. Położenie miejscowości sprawia, że jest ona dobrym punktem wypadowym do zwiedzania Ojcowskiego Parku Narodowego i dolin: Kluczwody, Będkowskiej i Bolechowickiej . W bezpośrednim sąsiedztwie wsi znajdują się też dwie udostępnione do zwiedzania jaskinie: Jaskinia Nietoperzowa i Jaskinia Wierzchowska Górna) - Dolina Będkowska (zwana też Doliną Będkowicką lub Będkówką - piękna krajobrazowo i posiadająca duże walory przyrodnicze, geologiczne i historyczne dolina potoku Będkówka spływającego z Wyżyny Olkuskiej do Rowu Krzeszowickiego. Jest jedną z 7 dolin wchodzących w skład Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie. Ma długość 7-8 km i jest jedną z najdłuższych dolin Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Rozpoczyna się obniżeniem terenu przy drodze krajowej nr 94 z Krakowa do Olkusza, a kończy w przysiółku Łączki Kobylańskie. Wygodnym miejscem, skąd można zwiedzić dolinę są Będkowice, gdyż znajdują się w środku pomiędzy doliną Będkowską i Doliną Kobylańską, można więc stąd zwiedzić obydwie doliny. Wyżłobiona w wapieniach jurajskich dolina ma charakter wąwozu o stromych ścianach wschodnich i łagodniejszych zboczach zachodnich. Jest doliną krasową i można na niej zaobserwować niemal wszystkie formy geologiczne i zjawiska charakterystyczne dla krasu. Oprócz głównej doliny występują w niej jeszcze mniejsze boczne dolinki o różnorodnym charakterze - albo są to skaliste wąwozy typu kanion, albo jary o bardziej łagodnych stokach porośnięte lasem. Są też jaskinie, źródła i wywierzysko. Wiele skał udostępnionych jest do wspinaczki. Dnem głównej doliny prowadzi droga (zakaz wjazdu pojazdów) i znajdują się nieliczne zabudowania. W wylocie doliny w przysiółku Łączki Kobylańskie na rozdrożu znajduje się kapliczka. Nad nią w lesie porastającym zbocza doliny wznoszą się po obu stronach wysoko w górze wybitne skały - po wschodniej stronie Cebulowa, nieco dalej po zachodniej Wietrznik (403 m n.p.m.). Dalej mijamy piękną, gustownie zaprojektowaną, krytą gontami willę i kilka stawów rybnych z hodowlą pstrągów w płaskim w tym miejscu dnie doliny. Ponad nimi we wschodnim zboczu wznoszą się skały: Rybne, Wężowe, Migdałkowa. Ścieżka wspina się nieco do góry. Po prawej stronie ścieżki, charakterystyczna skałka tuż nad potokiem. Po lewej mijamy kapliczkę ufundowaną ku pamięci mieszkańców okolicy pomordowanych przez hitlerowskich okupantów w czasie II wojny światowej. Płynący po prawej stronie drogi Potok Będkowski przegrodzony jest skalną zaporą (na miejscu dawniej istniejącego w tym miejscu naturalnego wodospadu). Dolina rozszerza się. Na wschodnim zboczu wybitna skała Szaniec, a w niej Jaskinia Szaniec. W zboczu tym znajduje się brama skalna zwana Będkowską Bramą, a za nią boczna dolinka. Przebiega przez nią żółty szlak turystyczny przez Będkowice do Doliny Kobylańskiej. W skałach Bramy Będkowskiej odkryto resztki niedużego grodziska. W północnym kierunku za Będkowską Bramą znajdują się w wysokich i stromych ścianach wąwozu skały: Pytajnik, Lajkonik i Wysoka. Szlak żółty i niebieski prowadzą teraz razem aż do rozdroża przy kapliczce i restauracji, gdzie szlak żółty odbija na lewo do Doliny Szklarki. Ponad restauracją wybitna skała Brandysowa, a w przeciwległym, wschodnim zboczu Sokolica - najwyższa w całej Jurze Krakowsko-Częstochowskiej skała wspinaczkowa. Ma wysokość ponad 70 m i na jej szczycie znajdują się resztki bardzo starego grodziska. Dolina skręca tutaj w kierunku wschodnim. Przechodzimy na drugą stronę Będkowskiego Potoku. Ok. 500 m od rozdroża po prawej stronie bardzo charakterystyczna skała, zwana ze względu na swój kształt Iglicą. Po lewej stronie, za potokiem popularna skała wspinaczkowa Zamczysko, przez wspinaczy zwana Dupą Słonia. Dalej na potoku znajduje się Szum - największy w całej Jurze naturalny wodospad (zwany również Szerokim), a w pewnej odległości od niego wspinaczkowa Skała z Bluszczem. W stromym zboczu po prawej stronie liczne skały, niektóre z nich również udostępnione do wspinaczki. W zboczu tym warto podejść stromą leśną drogą by zobaczyć bramę skalna zwaną Czarcimi Wrotami lub Piekielną Bramą. W zboczu tym znajduje się jeszcze inna wybitna skała - Gęsiarnia. Ok. 350 m od drogi znajduje się wywierzysko zwane źródłem Będkówki. Wypływa z niego czysta, krystaliczna woda (ok. 50 l/s). W skałach powyżej źródła 4 pionowe jaskinie. 1,5 km dalej następna grupa skał; po prawej stronie Wielka Turnia, Zaklęty Mur, Zaklęty Bastion i Łabajowa Skała, a w niej Jaskinia Łabajowa. W Dolinie Będkowskiej jest jeszcze wiele innych jaskiń, najciekawszą z nich jest znajdująca się w górnej części doliny Jaskinia Nietoperzowa) - Jaskinia Łabajowa (znajdująca się w górnej części Doliny Będkowskiej na Wyżynie Krakowsko- Częstochowskiej. Położona jest na terenie wsi Bębło w Gminie Wielka Wieś w niedużej odległości od udostępnionej turystycznie Jaskini Nietoperzowej. Jaskinia Łabajowa znajduje się w udostępnionej do wspinaczki skałkowej Skale Łabajowej. Można ją samodzielnie zwiedzać. Otwór wejściowy do niej znajduje się u podnóża skał, na wysokości ok. 410 m n.p.m. Wejście jest utrudnione przez duży blok skalny zagradzający otwór, również w środku znajduje się sporo luźno leżących głazów i drobniejszego gruzu. W pobliżu otworu wejściowego znajduje się zagłębienie, które jest pozostałością prowadzonych tu dawniej badań. Najstarsze udokumentowane wzmianki o niej pochodzą z 1883 r. od F. Romera, który prowadził w niej prace archeologiczne. Jaskinia ma długość ok. 40 m i dużą komorę, od której dalszy korytarz wznosi się w górę. W jej środkowej części wystaje duży głaz, ponad nim znajduje się niewielki otwór) - Źródła Będkówki (jest to jedno z największych wywierzysk krasowych całej Jury. Jego wydajność wynosi ok. 50 l/s. Spod skały wypływa kryształowo czysta woda i od razu w miejscu, gdzie wypływa znajduje się spory basenik. Dolina powyżej źródła jest bezwodna. Mimo, że jest tam koryto potoku, miejscami nawet głębokie, to woda płynie nim tylko po dużych opadach deszczu. Źródło znajduje się na wysokości ok. 350 m n.p.m. Na zboczu powyżej źródła znajduje się system 4 pionowych jaskiń. Najciekawsza z nich to Jaskinia nad Źródłem, której otworów wlotowy znajduje się na wysokości ok. 400 m. np.m. Źródło to uznane jest za pomnik przyrody i figuruje w rejestrze pomników przyrody. W górnym jej biegu, powyżej skały wapiennej zwanej Dupą Słonia i będącej ulubionym obiektem wspinaczy skałkowych znajduje się największy w Jurze naturalny wodospad Szum) - Łączki Kobylańskie (znajdujący się u wylotu Doliny Będkowskiej niewielki przysiółek wsi Kobylany znajdujący się na bardzo atrakcyjnym terenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej włączonym w obszar Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie. Z racji swojego położenia jest punktem wypadowym do zwiedzania jednej z najpiękniejszych dolin tego parku - Doliny Będkowskiej, przebiega też przez niego szlak turystyczny i rowerowy umożliwiające zwiedzenie pozostałych dolin. Do przysiółka prowadzą dwie wąskie drogi: Z Brzezinki i z Kobylan. Na skrzyżowaniu tych dróg istnieje kapliczka. Na przeciwległych zboczach znajdują się duże skały wapienne; po wschodniej stronie Cebulowa na wzniesieniu Żarnowa i Ruśne, po zachodniej Wietrznik. Wszystkie są udostępnione do wspinania. Dnem doliny spływa potok Będkówka wypływający w Dolinie Będkowskiej z źródła Będkówki uznanego za pomnik przyrody. Niedaleko za zabudowaniami znajdują się w dnie doliny duże stawy z hodowlą pstrąga) - Kobylany - Dolina Kobylańska (zwana również rzadziej Dolinką Karniowicką lub Jarem Kobylańskim. Jest to dolinka długości około 4 km, znajdująca się w granicach wsi Kobylany i Karniowice, około 20 km od Krakowa. Położona jest na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej i jest jedną z najładniejszych dolin wchodzących w skład Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie. Wylot Doliny Kobylańskiej znajduje się na północnych krańcach zabudowań wsi Kobylany. Dojść można wygodną ścieżką z płyt betonowych, ułożoną ponad korytem potoku Kobylanka mającego źródła w tej właśnie dolinie. Koryto tego potoku jest równocześnie drogą dojazdową dla okolicznych mieszkańców (dla innych zakaz wjazdu). Wylot doliny zamknięty jest bramą skalną, za nią ciągnie się niezalesiony, kręty i skalisty wąwóz zwany Nagajami. Na obu jego zboczach, a w niektórych miejscach również w dnie doliny występują wapienne skały o fantastycznych kształtach. Są bardzo strome i większość z nich udostępniona jest do wspinaczki. Tworzą poszarpane granie, pojedyncze bloki lub mury skalne. Mają swoje nazwy nadane przez wspinaczy skałkowych, którzy tutaj uczą się wspinaczki. Wielu znanych polskich taterników i alpinistów tutaj rozpoczynało swoja górską karierę. W sezonie urlopowym można tu zobaczyć niemal na każdej skale licznych wspinaczy. Po zachodniej stronie wąwozu, w jego dolnej części, znajdują się: Sikornik (przez wspinaczy zwany Kula), Turnia Marcinkiewicza, Szara Płyta, Turnia z Krokiem, Zjazdowa Turnia, Turnia Długosza, Bodzio, Cycówka, Czarna Ścianka. Skały po wschodniej stronie doliny występują na niemal calej jej długości i są to (idąc od dołu) m.in.: Przydrożne, Mnich, Żabi Koń, Dzwon, Dwoista, Okręt, Płetwa, Krucha Turnia, Pieninki, Wronia Baszta, Omszała Turnia, Obelisk, Sępia Baszta, Szeroka Turnia, Jastrzębia Turnia, Lotniki, Słoneczna Turnia i na samym końcu Gzylowe Skały. W Zjazdowej Turni znajduje się jaskinia, zwana przez wspinaczy Garaż, a szczyt Żabiego Konia zwieńczony jest krzyżem. W dolnej części doliny znajduje się rozszerzenie ? płaski trawiasty teren wykorzystywany często przez turystów jako miejsce do odpoczynku. Płynący doliną potok z krystalicznie czystą wodą, wspaniała sceneria skalna i wspinający się po skałach skałkowcy tworzą niepowtarzalną atmosferę. Nieco wyżej w ścianach wschodniego zbocza wąwozu wykute są schody prowadzące do znajdującej się w grocie skalnej kapliczki Matki Boskiej. Wmurowana po lewej stronie tablica głosi: "Rok pamiętny objawienia Matki Boskiej 1914. Tu jest moja wola stwierdzają wierni". Spod kapliczki ładny widok na dolinę. Wyżej ścieżka przekracza potok prowadząc obok samotnej skalnej iglicy wystającej z ziemi. Górna część doliny porośnięta jest lasem mieszanym. W nim również znajdują się wysokie skały wapienne. Potok wypływa z Kobylańskiego Źrodła uznanego za pomnik przyrody W górnej części doliny wychodząc z lasu widzimy skałę, na wierzchołku której rośnie wykrzywiona przez wiatr sosna. Dolina Kobylańska jest nie tylko piękna krajobrazowo, ale ma również bogatą przyrodę. Na wapiennych skałach występują bogate zbiorowiska muraw kserotermicznych i naskalnych. Na piargach występuje rzadki gatunek paproci zachyłka Roberta. W płaskich rozszerzeniach doliny roślinność pastwiskowa (Lolio-Suretum) i krzaczaste zarośla. Nad potokami znaleźć można zbiorowiska ziołorośli i szuwaru mannowego (Sparganio-Glycerietum). Wiosną przed rozwojem liści przez drzewa bujnie zakwitają tutaj: śledziennica skrętolistna, zawilec gajowy i żółty, kokorycz pełna (wśród fioletowych kwiatów trafiaja się osobniki o białych kwiatach), fioki, zdrojówka rutewkowata, pierwiosnek lekarski, miodunka ćma, knieć błotna, a w cienistych miejscach w lesie przylaszczka pospolita i kopytnik pospolity. Na różnorodność zbiorowisk leśnych składają się: lasy grądowe, brzozowe młodniki i lasy sosnowo-dębowe. Na zachodniej stronie zbocza górnej części wąwozu występuje rzadki endemityczny gatunek brzoza ojcowska i jedyne na całej Jurze stanowisko krzaczastej brzozy Szafera) - Zelków - Bolechowice Gacki - Dolina Kluczwody (nazywana również Doliną Wierzchówki rozciąga się na długości ponad 6 kilometrów. Położona jest pomiędzy wsią Wierzchowie a Bolechowicami na Wyżynie Olkuskiej. Przepływa przez nią potok Kluczwoda, uchodzący dalej do Rudawy. Od niego właśnie wzięła nazwę dolina (Kluczwoda, bo potok kluczy wieloma zakrętami po dolinie). Jest jedną z 7 dolin wchodzących w skład Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie. W górnej części Kluczwody, koło wsi Wierzchowie znajdują się największe na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej jaskinie: Jaskinia Wierzchowska Górna i Mamutowa. Jaskinia Wierzchowska jest obecnie najdłuższą jaskinią na Jurze udostępnioną do zwiedzania. Na wschodnim zboczu doliny pomiędzy drogą z Białego Kościoła do Zelkowa a Skałami Zamkowymi znajdują się Mączne Skały, z których możemy podziwiać malowniczą panoramę górnego odcinka doliny. Oprócz nich występują w dolinie liczne inne skały, do najbardziej interesujących należą: Skała Zamczysko (zwana też Zamkową Skałą), Kobyłka, Rogata, Szeroka, Turnia Potockiego i Leśna Baszta. Na szczycie Skały Zamczysko widoczne są pozostałości zamku rycerskiego z początku XIV w, a poniżej znajduje się malownicza polanka z przepływającym potokiem Kluczwoda. W dalszej części doliny znajdują się jeszcze inne polanki. Dolna część doliny jest całkowicie zalesiona. Poniżej Mącznych Skał znajduje się leśny rezerwat przyrody Dolina Kluczwody. Ochrania on głównie las grądowy, buczynę karpacką, lilię złotogłów oraz ciekawy krajobraz. Zajmuje powierzchnię ok. 35 ha. Wzdłuż płynącego przez dolinę potoku Kluczwoda w czasie zaborów przebiegała granica austriacko-rosyjska. Zaraz przy wejściu do górnego końca doliny można zobaczyć odtworzone słupy graniczne ustawione po obu stronach doliny) - Wierzchowie (wieś położona jest w bardzo atrakcyjnym turystycznie miejscu na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej w jej części zwanej Wyżyną Olkuską, w sąsiedztwie Ojcowskiego Parku Narodowego. Tereny wsi wchodzą w skład Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie obejmującego piękne krajobrazowo doliny i wąwozy z licznymi skałami wapiennymi, jaskiniami, źródłami krasowymi i zabytkami kultury materialnej. Położenie miejscowości sprawia, że jest ona doskonałym punktem wypadowym do zwiedzania Doliny Kluczwody i znajdującego się w niej rezerwatu przyrody Dolina Kluczwody. Na Zamkowej Skale po wschodniej stronie tego rezerwatu znajdują się ruiny zamku rycerskiego z początku XIV w. Przepływający przez Dolinę potok Kluczwoda wypływa w Wierzchowie z krasowego źródła Kluczwody. Wychodzące z miejscowości szlaki turystki pieszej i rowerowej umożliwiają zwiedzenie również pozostałych dolin oraz pobliskiego Ojcowskiego Parku Narodowego. Na terenie wsi znajduje się wielka atrakcja turystyczna - najdłuższa w Polsce udostępniona do turystycznego zwiedzania Jaskinia Wierzchowska Górna) - Jaskinia Wierzchowska Górna.