Trasa południowa po fortach Twierdzy Przemyśl

0,0 km - rozpoczynamy jazdę z parkingu przy sztucznym lodowisku (ul. Sanocka), vis-a-vis Bramy Sanockiej. Po wyjeździe z parkingu na ul. Sanocką skręcamy w prawo. Jedziemy szosą w kierunku Sanoka.

2,0 km - wyjeżdżamy z Przemyśla i od razu rozpoczyna się wieś Prałkowce.

2,9 km - w lewo, w górę odbija droga w kierunku Zalesia (4 km). My jedziemy nadal prosto.

5,2 km - wieś Dybawka. Tu rozpoczyna się dosyć stromy podjazd.

5,6 km - w prawo odbija droga w kierunki wsi Tarnawce.

6,6 km - szczyt podjazdu i właściwy początek czarnego szlaku fortecznego. Skręcamy z asfaltu w lewo, w drogę kamienistą, która teraz już zdecydowanie łagodniej, ale nadal wznosi się.

7,6 km - na szczycie rozjazd. Skręcamy w lewo. Droga w prawo prowadzi w kierunku Zalesia i Olszan.

7,9 km - tuż za ogrodzeniem z siatki skręcamy w lewo, w stronę lasu. Jeszcze lekko pod górę.

8,0 km - na początku lasu skręcamy w prawo i jedziemy dalej za znakami szlaku czarnego, teraz po drodze gruntowej, często mokrej i błotnistej.

8,5 km - dojeżdżamy do terenu Fortu VII Prałkowce.

8,7 km - od fortu, dalsza trasa prowadzi drogą kamienistą, początkową po płaskim, a następnie zdecydowanie w dół. Przyjemny, ale wymagający uwagi zjazd.

10,3 km - uwaga! Już w pobliżu pierwszych zabudowań wsi Prałkowce, na zakręcie, naszą drogę przegradza metalowy szlaban.

10,5 km - skrzyżowanie z drogą asfaltową Prałkowce - Zalesie. Droga kamienista i nasza trasa przecina asfalt. Jedziemy jeszcze lekko w dół.

10,9 km - zjazd kończy się w dolinie potoku. Przejeżdżamy na drugą stronę przez uszkodzony most i od razu rozpoczynamy dosyć długi, ale przyjemny podjazd przez las. Ten odcinek drogi fortecznej nazywany jest "drogą o stu zakrętach". Na początku lasu wybieramy drogę bardziej na lewo.

12,7 km - droga wyprowadza nas z lasu na rozległe łąki, z których rozpościera się piękny widok na dolinę Sanu (widać zabudowania lewobrzeżnej części Przemyśla). Droga nadal, lekko się wznosi.

13,2 km - skrzyżowanie dróg kamienistych. W lewo, w dół, przez Kruhel Wlk. można wrócić do Przemyśla. Nasza trasa przecina to skrzyżowanie skosem w górę. Jedziemy początkowo jeszcze między łąkami, a następnie skrajem lasu, w którym znajdują się pozostałości dawnych wapienników.

13,8 km - na szczycie podjazdu docieramy do skrzyżowania dróg i szlaków turystycznych. Droga w lewo, w dół (i szlak czerwony) prowadzi do Przemyśla. Nasza trasa skręca w prawo. Na krótko towarzyszyć nam będą oznaczenia trzech szlaków: czarnego (fortecznego), czerwonego (do Sanoka) i niebieskiego (do Ustrzyk Dolnych).

14,2 km - rozjazd dróg. Drogą na prawo odchodzą szlaki: czerwony i niebieski. Szlak czarny i nasza trasa skręcają w lewo.

14,4 km - od naszej drogi, odchodzi w prawo, lekko w górę, krótki dojazd do Fortu VI Helicha (ok. 150 m). Jest to najwyżej położony punkt na całej trasie. Nasza trasa forteczna wiedzie prosto, teraz w dół przez las.

15,9 km - wyjeżdżamy z lasu na początku wsi Grochowce, tuż obok zabudowań leśniczówki. Jedziemy jeszcze lekko w dół, a następnie po płaskim, cały czas trzymając się tej samej, kamienisto-żwirowej drogi.

17,5 km - dojeżdżamy do domku kopalni gazu (po lewej). Tuż przed, odchodzi w prawo droga gruntowa, prowadząca do Fortu V Grochowce (teren zarośnięty). Na wprost, widać zalesione wzgórze kryjące kolejny fort na naszej trasie - Fort IV Optyń. Od domku kopalni gazu jedziemy w dół, w stronę wsi Pikulice.

18,3 km - już we wsi Pikulice, na skrzyżowaniu z drogą asfaltową, skręcamy w lewo.

19,1 km - mijamy kościół po prawej, a następnie cmentarz.

19,7 km - tuż za cmentarzem, skręcamy z asfaltu w prawo, w drogę wyłożoną płytami betonowymi. Płyty betonowe szybko się kończą i dalej w górę prowadzi już droga kamienisto-żwirowa.
Na szerokim zakręcie drogi w prawo mijamy (po prawej) stary, pamiętający czasy I wojny światowej, słup trakcji elektrycznej. W tym miejscu odbija w lewo, lekko w dół, droga żwirowa, którą poprowadzona jest nasza trasa forteczna. Zanim jednak tam pojedziemy czeka nas jeszcze podjazd do Fortu IV Optyń.

21,2 km - niemal na szczycie podjazdu jedziemy między pojedynczymi zabudowaniami wsi Optyń. Odnajdujemy tu oznaczenia czarnego szlaku turystycznego, który poprzez pola dotarł z prawej strony. 
Jedziemy jeszcze lekko w górę.

21,7 km - tuż przy zabudowaniach po prawej, szlak czarny skręca w lewo przez las. Przejazd rowerem tą trasą jest możliwy, ale ze względu na bardzo zły stan ścieżki mało przyjemny. Proponujemy więc podjazd pod fort (22,0 km), a następnie powrót tą samą drogą przez wieś Optyń.

23,7 km - jesteśmy ponownie obok starego słupa trakcji elektrycznej, gdzie skręcamy w prawo i drogą żwirową między polami zjeżdżamy w kierunku widocznych zabudowań wsi Nehrybka.

24,5 km - dojeżdżamy do skrzyżowania z drogą asfaltową, którą przekraczamy na wprost. Jedziemy teraz między zabudowaniami wsi, po dobrej drodze asfaltowej.

25,9 km - kierując się oznaczeniami trasy rowerowej, docieramy do przejazdu przez nie użytkowane tory kolejowe. Na wprost przed nami wzgórze z Fortem III Łuczyce. Za przejazdem droga gruntowa.

26,9 km - nasza trasa doprowadza nas do kładki na rzece Wiar. Po przeprawieniu się na drugą stronę rzeki jedziemy początkowo wzdłuż ogrodzenia z siatki, ale szybko dojeżdżamy do szosy asfaltowej, na której skręcamy w lewo (ścieżką na wprost, stromym podejściem, wspiąć się możemy na zakrzaczony i zarośnięty teren Fortu III Łuczyce). Trasa wiedzie teraz drogą asfaltową przez wieś.

27,8 km - tu droga asfaltowa zakręca w lewo i przez wieś Krówniki wiedzie do Przemyśla. Trasa forteczna biegnie dalej prosto, po płaskim, teraz po drodze żwirowej, niemal dokładnie w kierunku wschodnim.
Droga i nasza trasa wiodą teraz między polami, wzdłuż niewysokiego pasma wzgórz po prawej.

30,8 km - skrzyżowanie dróg żwirowych. W lewo do Krównik i Przemyśla. My skręcamy w prawo, do Jaksmanic. Wkrótce, na początku wsi, droga zamienia nawierzchnię na asfaltową.

31,6 km - droga asfaltowa biegnie dalej prosto, ale w prawo, w górę odbija kamienista droga do Fortu II Jaksmanice. Skręcamy w prawo i podjeżdżamy pod teren fortu skąd roztaczają się piękne i dalekie widoki. Następnie, tą samą drogą wracamy do Jaksmanic i asfaltu.

33,2 km - na drodze asfaltowej skręcamy w prawo, ale po chwili w lewo i jadąc lekko pod górę docieramy do wsi Siedliska.

34,7 km - w Siedliskach, na skrzyżowaniu skręcamy w prawo i, nadal pod górę, jedziemy w stronę Fortu I "Salis Soglio".

35,5 km - za ostatnimi zabudowaniami wsi, już po drodze kamienistej wjeżdżamy do lasu, aby wkrótce stanąć przed głównym wejściem na teren fortu. Uwaga! Tuż obok przebiega granica polsko-ukraińska. 
Spod Fortu I "Salis Soglio" wracamy początkowo tą samą drogą przez wieś Siedliska, ale w odległości ok. 600 metrów od fortu skręcamy w prawo (za znakami szlaku czarnego), w kierunku ostatniego z fortów na tej trasie, Fortu XV "Borek". 
Przy ostatnich zabudowaniach wsi Siedliska droga asfaltowa staje się żwirową.

37,0 km - tuż przed fortem (Fort XV "Borek" po oczyszczeniu z porastającej go roślinności był dobrze widoczny, ale obecnie znowu jest zarośnięty) skręcamy w lewo i po ok. 300 metrach powracamy do asfaltu.

38,0 km - na skrzyżowaniu dróg asfaltowych skręcamy w prawo i szybko dojeżdżamy do szosy Przemyśl - Medyka, na której skręcamy w lewo i z uwagą skierowaną na szybko mknące samochody, od wschodu wjeżdżamy do Przemyśla.

43,6 km - mijamy po lewej teren zakładów produkujących płyty pilśniowe ("Fibris" S.A.), a zaraz potem przekraczamy mostem rzekę Wiar. Tuż za mostem skręcamy w pierwszą ulicę w prawo, a vis-a-vis kościoła, w lewo. Jedziemy ul. Przekopana, która przechodzi w ul. Sybiraków, a następnie w ul. Wilczańską, którą dojeżdżamy do cerkwi prawosławnej pw. Zaśnięcia NMP.
Naprzeciw cerkwi skręcamy w lewo, w ul. Konopnickiej, potem w prawo, w ul. Reymonta i jeszcze raz w prawo, w ul. Kopernika. Tą ulicą dojeżdżamy do Wyb. Prezydenta W. Wilsona i nim, wzdłuż Sanu docieramy najpierw do mostu im. R. Siwca, a następnie mostu kolejowego, gdzie kończy się nasza trasa - 49 km.

Fort VI "Iwanowa Góra" (Helicha)
Fort ukończono w 1914 r., po wybuchu pierwszej wojny światowej, wykorzystując wały istniejącego tam wcześniej szańca. Założony na rzucie pięcioboku. W szyi, na lewo od osi znajdowały się koszary, zaś na prawo magazyn amunicji. Na całym obwodzie wału rozmieszczono pozycję piechoty opatrzoną kamiennym przedpiersiem.

Fort V "Grochowce"
Fort zbudowano w latach 1882-1886. Założony na rzucie pięcioboku. Był typowym jednowałowym fortem artyleryjskim. W szyi znajdowały się betonowe koszary szyjowe, dalej w głąb fortu podwójny magazyn amunicji. Na czole i barkach rozmieszczono stanowiska dla artylerii, rozdzielone poprzecznicami ze schronami pogotowia. Fosa fortu broniona była z trzech kaponier.

Fort IV "Optyń"
Fort powstał w latach 1897-1900 na miejscu starszego o dwadzieścia lat szańca. Założony na rzucie pięcioboku z kleszczowo załamanym bokiem szyjowym. Był ostatnim tak dużym fortem pancernym zbudowanym w Twierdzy Przemyśl. Siłą uzbrojenia ukrytego pod pancerzami dorównywały mu jedynie fort IX "Brunner" i XIII "San Rideau".

Fort III "Łuczyce"
Fort zbudowano najprawdopodobniej już po ogłoszeniu mobilizacji w 1914 r., na miejscu istniejącego tam wcześniej ziemno-drewnianego szańca. Zbudowany na rzucie pięcioboku, w części szyjowej umieszczono koszary, na barkach stanowiska artylerii rozdzielone poprzecznicami, zaś na czole pozycję dla piechoty i lekkich dział. W fosie znajdowały się dwie wolnostojące kaponiery i schron pogotowia.

Fort I "Salis-Soglio"
Fort powstał w latach 1882-1886 według projekty Daniela Salis-Soglio. Założony na rzucie pięcioboku, przy czym bok szyjowy jest kleszczowo załamany do środka narysu. Miał być fortem pancernym, jednak po roku od rozpoczęcia budowy zrezygnowano z montażu wież pancernych i zmodyfikowano pierwotny projekt. Dzięki temu powstał nietypowy fort artyleryjski, w którym pomieszczenia koszarowe skupione są wokół trzech wewnętrznych dziedzińców oraz jednego szyjowego.

Fort XV "Borek"
Fort powstał w latach 1897-1900, jako fort pancerny. Założono go na rzucie redanu, całość otoczona byłą suchą fosą. W szyi fortu znajdowała się basteja z bramą. W centrum wybudowano dwukondygnacyjne koszary, łączące się na osi ze schronem dla piechoty, z którego prowadziły dwie wybieżnie na wał. Z korytarza za schronem piechoty można było wejść do wieży obserwacyjnej.