Zabierzów -Jerzmanowice

Zabierzów (cała część miejscowości po południowej stronie rzeki Rudawy znajduje się na terenie Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego. Zbocza i płaszczyzna wierzchołkowa Grzbietu Tenczyńskiego porośnięte są dużym kompleksem leśnym zwanym Lasem Zabierzowskim, stanowiącym ulubione miejsce relaksu mieszkańców i turystów. Przebiega przez niego szlak turystyczny, wyznaczono w nim szereg ścieżek dydaktycznych i tras rowerowych, znajdują się liczne skałki, wąwozy, a z odkrytych miejsc wierzchołkowych roztacza się szeroka panorama. Na wschodnim zboczu tego lasu, w miejscu gdzie Rudawa przełamuje Garb Tenczyński znajduje się krajobrazowy rezerwat przyrody Skała Kmity) - Bolechowice (położone są w Rowie Krzeszowickim rozdzielającym Wyżynę Krakowsko-Częstochowską od Garbu Tenczyńskiego. Północne tereny wsi ze względu na piękno krajobrazu i cenną przyrodę włączone zostały w obszar Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie. Położenie miejscowości sprawia, że jest ona dobrym miejscem wypadowym do zwiedzania najpiękniejszych z tych dolin: Doliny Bolechowickiej, Kobylańskiej i Kluczwody. Brama Bolechowicka zamykająca wylot Doliny Bolechowickiej znajduje się zaledwie kilkaset metrów od centrum miejscowości i w jej pobliżu jest parking dla samochodów, również wyloty pozostałych wymienionych dolin znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie wsi. Przebiegająca przez miejscowość sieć szlaków turystyki pieszej i rowerowej umożliwia zwiedzenie również pozostałych, nieco dalej położonych dolin: Będkowskiej, Doliny Szklarki i Doliny Racławki; przez wieś przepływa niewielki potok Bolechówka będący lewobrzeżnym dopływem Rudawy. Na terenie miejscowości znajduje się rezerwat przyrody Wąwóz Bolechowicki obejmujący Bramę Bolechowicką i dolny odcinek Wąwozu Bolechowickiego, Kościół parafialny Św. Apostołów Piotra i Pawła oraz zabytkowy dworek znajdujący sie w otoczeniu parku.) Dolina Bolechowicka (jest jedną z najpiękniejszych dolin wchodzących w skład Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie. Wejście do dolinki stanowi tzw. Brama Bolechowicka zbudowana z wapiennych, widocznych z daleka skał o wysokości ok. 30 m. Skały tworzące tę bramę to Filar Abazego po wschodniej stronie, oraz Filar Pokutników po zachodniej stronie. Za nim znajduje się Zamarła. Wszystkie te skały udostępnione są do wspinaczki skalnej. Trenowali na nich najwybitniejsi polscy alpiniści i himalaiści. Tuż przed bramą, oraz zaraz za nią znajdują się na łagodnych zboczach niewielkie łąki, na których zwykle odpoczywają turyści. Tablice opracowane przez specjalistów z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie w ramach projektu Małopolski Szlak Geoturystyczny informują o budowie geologicznej tego wąwozu. Później dolina zwęża się tworząc zalesiony parów. Dnem doliny płynie niewielki potok Bolechówka, w skałach przed Bramą Bolechowicką znajduje się duże krasowe źródło będące pomnikiem przyrody. Jest to jedna z najkrótszych podkrakowskich dolinek (ma długość około 1,5 km), ale jednocześnie jest bardzo urocza. Kilkadziesiąt metrów od Bramy Bolechowickiej idąc w głąb doliny, znajduje się dwustopniowy wodospad ? rzadkość na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Zbocza doliny w jej dolnej części pokrywają lasy grądowe, wyżej dominuje bór mieszany z przewagą sosny zwyczajnej i dębu bezszypułkowego. Na wylesionych, stromych zboczach znajdują się murawy kserotermiczne. Wapienie budujące dolinę pochodzą z okresu górnej jury. Są to głównie skaliste rafopodobne wapienie z domieszkami wapieni okruchowych. Powstały w płytkim morzu, jakie w okresie górnej jury znajdowało się na tych terenach. Ich budowa geologiczna wskazuje, że znajdują się one w rozległej, związanej z trzeciorzędowymi ruchami tektonicznymi strefie przyuskokowej oddzielającej Płytę Ojcowską od Rowu Krzeszowickiego. Dolina Bolechowicka objęta jest ochroną rezerwatową - w południowej części doliny (od Bramy Bolechowickiej zaczynając) znajduje się rezerwat przyrody Wąwóz Bolechowicki.) -  Karniowice (położone są na północnych zboczach Wyżyny Olkuskiej i w Rowie Krzeszowickim rozdzielającym Wyżynę Olkuską od Garbu Tenczyńskiego. Północne tereny wsi ze względu na piękno krajobrazu i cenną przyrodę włączone zostały w obszar Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie. Położenie miejscowości sprawia, że jest ona dobrym miejscem wypadowym do zwiedzania najpiękniejszych z tych dolin: Doliny Bolechowickiej i Kobylańskiej. Wyloty tych dolin znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie wsi. Przebiegająca przez miejscowość szlaki turystyki pieszej i rowerowej umożliwiają zwiedzenie również pozostałych, nieco dalej położonych dolin: Będkowskiej, Dolina Kluczwody, Doliny Szklarki i Doliny Racławki. Zachowała się w całości wczesnobarokowa kaplica z ok. 1624 nakryta oryginalną kopułą. Przetrwał też dwór z II poł. XVIII wieku, przebudowany w 1860. Nakryty jest on łamanym dachem, a po bokach zdobią go oryginalne ośmioboczne alkierzyki.) ? Bębło (miejscowość położona jest w atrakcyjnym turystycznie miejscu na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej w jej części zwanej Wyżyną Olkuską, w sąsiedztwie Ojcowskiego Parku Narodowego. Wieś rozłożona jest na wierzchołkowych partiach wyżyny, przy drodze krajowej 94. Cały teren wsi wchodzi w skład Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie obejmującego piękne krajobrazowo doliny i wąwozy z licznymi skałami wapiennymi, jaskiniami, źródłami krasowymi i zabytkami kultury materialnej. Na terenie wsi Bębło znajdują się liczne ostańce skalne, aż 20 z nich uznane zostało za pomniki przyrody. Są to m. in. grupa skałek Tomaszówki, Dupna, skałki Łabajowa, Żytnia, Losek, skałki wierzchowinowe Klin, Osiczanka, skałki typu mury obronne Przy Górze, Polnik, skałka zboczowa typu baszta Dziurawiec. Na terenie wsi odkryto znaleziska z późnego paleolitu w schronisku skalnym w Żytniej Skale i na stanowisku otwartym. Położenie miejscowości sprawia, że jest ona dobrym punktem wypadowym do zwiedzania Ojcowskiego Parku Narodowego i dolin: Kluczwody, Będkowskiej i Bolechowickiej . W bezpośrednim sąsiedztwie wsi znajdują się też dwie udostępnione do zwiedzania jaskinie: Jaskinia Nietoperzowa i Jaskinia Wierzchowska Górna) - Dolina Będkowska (zwana też Doliną Będkowicką lub Będkówką - piękna krajobrazowo i posiadająca duże walory przyrodnicze, geologiczne i historyczne dolina potoku Będkówka spływającego z Wyżyny Olkuskiej do Rowu Krzeszowickiego. Jest jedną z 7 dolin wchodzących w skład Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie. Ma długość 7-8 km i jest jedną z najdłuższych dolin Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Rozpoczyna się obniżeniem terenu przy drodze krajowej nr 94 z Krakowa do Olkusza, a kończy w przysiółku Łączki Kobylańskie. Wygodnym miejscem, skąd można zwiedzić dolinę są Będkowice, gdyż znajdują się w środku pomiędzy doliną Będkowską i Doliną Kobylańską, można więc stąd zwiedzić obydwie doliny. Wyżłobiona w wapieniach jurajskich dolina ma charakter wąwozu o stromych ścianach wschodnich i łagodniejszych zboczach zachodnich. Jest doliną krasową i można na niej zaobserwować niemal wszystkie formy geologiczne i zjawiska charakterystyczne dla krasu. Oprócz głównej doliny występują w niej jeszcze mniejsze boczne dolinki o różnorodnym charakterze ? albo są to skaliste wąwozy typu kanion, albo jary o bardziej łagodnych stokach porośnięte lasem. Są też jaskinie, źródła i wywierzysko. Wiele skał udostępnionych jest do wspinaczki. Dnem głównej doliny prowadzi droga (zakaz wjazdu pojazdów) i znajdują się nieliczne zabudowania. W wylocie doliny w przysiółku Łączki Kobylańskie na rozdrożu znajduje się kapliczka. Nad nią w lesie porastającym zbocza doliny wznoszą się po obu stronach wysoko w górze wybitne skały - po wschodniej stronie Cebulowa, nieco dalej po zachodniej Wietrznik (403 m n.p.m.). Dalej mijamy piękną, gustownie zaprojektowaną, krytą gontami willę i kilka stawów rybnych z hodowlą pstrągów w płaskim w tym miejscu dnie doliny. Ponad nimi we wschodnim zboczu wznoszą się skały: Rybne, Wężowe, Migdałkowa. Ścieżka wspina się nieco do góry. Po prawej stronie ścieżki, charakterystyczna skałka tuż nad potokiem. Po lewej mijamy kapliczkę ufundowaną ku pamięci mieszkańców okolicy pomordowanych przez hitlerowskich okupantów w czasie II wojny światowej. Płynący po prawej stronie drogi Potok Będkowski przegrodzony jest skalną zaporą (na miejscu dawniej istniejącego w tym miejscu naturalnego wodospadu). Dolina rozszerza się. Na wschodnim zboczu wybitna skała Szaniec, a w niej Jaskinia Szaniec. W zboczu tym znajduje się brama skalna zwana Będkowską Bramą, a za nią boczna dolinka. Przebiega przez nią żółty szlak turystyczny przez Będkowice do Doliny Kobylańskiej. W skałach Bramy Będkowskiej odkryto resztki niedużego grodziska. W północnym kierunku za Będkowską Bramą znajdują się w wysokich i stromych ścianach wąwozu skały: Pytajnik, Lajkonik i Wysoka. Szlak żółty i niebieski prowadzą teraz razem aż do rozdroża przy kapliczce i restauracji, gdzie szlak żółty odbija na lewo do Doliny Szklarki. Ponad restauracją wybitna skała Brandysowa, a w przeciwległym, wschodnim zboczu Sokolica - najwyższa w całej Jurze Krakowsko-Częstochowskiej skała wspinaczkowa. Ma wysokość ponad 70 m i na jej szczycie znajdują się resztki bardzo starego grodziska. Dolina skręca tutaj w kierunku wschodnim. Przechodzimy na drugą stronę Będkowskiego Potoku. Ok. 500 m od rozdroża po prawej stronie bardzo charakterystyczna skała, zwana ze względu na swój kształt Iglicą. Po lewej stronie, za potokiem popularna skała wspinaczkowa Zamczysko, przez wspinaczy zwana Dupą Słonia. Dalej na potoku znajduje się Szum - największy w całej Jurze naturalny wodospad (zwany również Szerokim), a w pewnej odległości od niego wspinaczkowa Skała z Bluszczem. W stromym zboczu po prawej stronie liczne skały, niektóre z nich również udostępnione do wspinaczki. W zboczu tym warto podejść stromą leśną drogą by zobaczyć bramę skalna zwaną Czarcimi Wrotami lub Piekielną Bramą. W zboczu tym znajduje się jeszcze inna wybitna skała - Gęsiarnia. Ok. 350 m od drogi znajduje się wywierzysko zwane źródłem Będkówki. Wypływa z niego czysta, krystaliczna woda (ok. 50 l/s). W skałach powyżej źródła 4 pionowe jaskinie. 1,5 km dalej następna grupa skał; po prawej stronie Wielka Turnia, Zaklęty Mur, Zaklęty Bastion i Łabajowa Skała, a w niej Jaskinia Łabajowa. W Dolinie Będkowskiej jest jeszcze wiele innych jaskiń, najciekawszą z nich jest znajdująca się w górnej części doliny Jaskinia Nietoperzowa) - Jaskinia Łabajowa (znajdująca się w górnej części Doliny Będkowskiej na Wyżynie Krakowsko- Częstochowskiej. Położona jest na terenie wsi Bębło w Gminie Wielka Wieś w niedużej odległości od udostępnionej turystycznie Jaskini Nietoperzowej. Jaskinia Łabajowa znajduje się w udostępnionej do wspinaczki skałkowej Skale Łabajowej. Można ją samodzielnie zwiedzać. Otwór wejściowy do niej znajduje się u podnóża skał, na wysokości ok. 410 m n.p.m. Wejście jest utrudnione przez duży blok skalny zagradzający otwór, również w środku znajduje się sporo luźno leżących głazów i drobniejszego gruzu. W pobliżu otworu wejściowego znajduje się zagłębienie, które jest pozostałością prowadzonych tu dawniej badań. Najstarsze udokumentowane wzmianki o niej pochodzą z 1883 r. od F. Romera, który prowadził w niej prace archeologiczne. Jaskinia ma długość ok. 40 m i dużą komorę, od której dalszy korytarz wznosi się w górę. W jej środkowej części wystaje duży głaz, ponad nim znajduje się niewielki otwór ) - Szklary (miejscowość położona jest w środkowej części Doliny Szklarki przecinającej Wyżynę Olkuską (część Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej). Dnem doliny płynie potok Szklarka, miejscami w głębokim wąwozie o stromych zboczach, w których znajdują się liczne skały wapienne. Potok zasilany jest przez duże wywierzysko zwane Źródłem Pióro. Ze względu na piękno krajobrazu i walory przyrodnicze tereny te włączone zostały w obszar Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie. Przez miejscowość przebiegają szlaki turystyczne umożliwiające zwiedzenie tych bardzo atrakcyjnych turystycznie i rekreacyjnie dolinek. Na terenie miejscowości utworzono na wschodnich zboczach leśny rezerwat przyrody Dolina Szklarki. Najwyższym szczytem Szklar jest Brodło (wapienna skała). Pod skałą położony jest niedawno wybudowany kościół p.w. Św. Maksymiliana Kolbe. W dniu 5 kwietnia 1863 stoczono potyczkę z Rosjanami przez oddział ochotników przekraczających tu kordon austriacko-rosyjski, zakończona rozproszeniem prawie 500 osobowego oddziału powstańców. Osada wzmiankowana w 1329 r. jako Hutnica; od 1400 r. pod obecną nazwą. Prawdopodobnie istniała tu huta szkła. Od około 1470 r. była to wieś królewska. W 1914 r. została zniszczona w wyniku działań wojennych) ? Jerzmanowice (wieś położona jest na Wyżynie Olkuskiej, przy przy drodze krajowej 94. Znajduje się w atrakcyjnym turystycznie miejscu - w bliskim sąsiedztwie Ojcowskiego Parku Narodowego. Znajduje się tu drugie pod względem wysokości wzniesienie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej - wzgórze Grodzisko o wys. 512,8 m n.p.m. i liczne inne skały, wśród których warto wymienić Ostry Kamień i Wielką Skałę. Takich pojedynczych skał na polach i w lasach Jerzmanowic jest znacznie więcej i są one jedną z największych atrakcji turystycznych miejscowości. Tworzą grupę tzw. ostańcow jerzmanowickich i większość z nich ma status pomnika przyrody. Na terenie są aż 33 pomniki przyrody). Niektóre ze znajdujących się na terenie wsi skał udostępnione są do wspinaczki skałkowej (m. in. Grodzisko, Ostry Kamień, Łysa, Psiklatka, Łabajowa (z Jaskinią Łabajową), Dupna, Wielka Turnia, Zaklęty Mur, Zaklęty Bastion). Miejscowość znajduje się na terenie górnej części Doliny Będkowskiej, jednej z najdłuższych i ładniejszych dolin Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie obejmującego malownicze krajobrazowo doliny i wąwozy z licznymi skałami wapiennymi, jaskiniami, źródłami krasowymi i zabytkami kultury materialnej. Przebiegające przez miejscowość szlaki turystyki pieszej i rowerowej umożliwiają zwiedzenie również pozostałych dolin tego parku krajobrazowego. Jedną z największych atrakcji turystycznych wsi jest często odwiedzana, udostępniona turystycznie (oświetlona i z przewodnikiem) Jaskinia Nietoperzowa, w której odkryto obozowisko dawnych łowców niedźwiedzia jaskiniowego z okresu paleolitu. Mimo że wieś jest niezbyt duża, posiada aż dwa kościoły: parafialny p.w. św. Bartłomieja Apostoła oraz dawny kościół szpitalny p.w. św. Jana Chrzciciela "Na Gościńcu". Kościół św. Bartłomieja był pierwotnie drewniany, zbudowany przez Kazimierza Wielkiego w 1338 r. Obecny pochodzi z lat 1827-30, rozbudowany w 1876 r. Kościół św. Jana Chrzciciela wzniesiony został wraz ze szpitalem dla ubogich w 1696 r. z fundacji Jana Sroczyńskiego, uczestnika Odsieczy Wiedeńskiej).